Các bạn thân mến, trước năm 2009 tôi mới chỉ sưu tầm những bài hát có lời dịch cho vào blog, chứ chưa dịch. Chỉ khi thấy nhiều bài mình yêu thích mà chưa ai dịch, thế là đầu năm 2009 tôi mới bắt tay vào công việc dịch bài hát và thơ. Khi thấy bài hát dân ca Ukraina do nhạc sĩ Phạm Tuyên chuyển ngữ sang tiếng Việt rất hay, tôi không biết lời và khi đó gọi điện cho người bạn cùng lớp người Ukraina, tôi hát tiếng Việt để bạn nhận ra bài hát và gửi lời gốc cho tôi. Trong khi tôi dịch nghĩa lời bài hát sang tiếng Việt thấy nội dung không giống như lời bài hát mà nhạc sĩ Phạm Tuyên đã viết. Tôi thắc mắc gửi bài này và được các anh chị đã từng học ở Trung Quốc ngày xưa trả lời, có thể do nhạc sĩ khi đó lấy bản dịch tiếng Tàu nên dịch nội dung như thế. Tôi đã lấy bản tiếng Tàu nhờ bác google dịch hộ thì quả thật đúng như mọi người đã giải thích.
Trong thời gian tìm lời bài hát “Sông Dnhep thét gào” tôi cũng tìm được một lời bài hát khác là “Người đói thét gào”.
Nội dung của bài này tố cáo chế độ thống trị hà khắc của Sa hoàng Nikolai vào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, khiến cho dân chúng đói khổ lầm than, đòi lật đổ ngai vua, xây dựng chế độ mới.
Như vậy chính dịch giả Trung Quốc đã lấy phần đầu bài thơ của Taras Shepchenco “Sông Dnhep thét gào” đem ghép với bài “Người đói thét gào” thành một bài thơ mới mà nhạc sĩ Phạm Tuyên đem dịch. Như vậy lỗi do một dịch giả Trung Quốc đem râu ông nọ cắm cằm bà kia mà thôi. Xin giới thiệu với các bạn bài thơ “Người đói thét gào” để hiểu được vì sao nhạc sĩ Phạm Tuyên lại có bài hát “Quê hương” hay “Dân ca Ukraina” có nội dung hoàn toàn khác với nguyên bản của bài dân ca Ukraina “Sông Đnhep thét gào”.
Tôi rất vui vì sau khi tôi viết bài này, có bạn bè trong mạng đã trả lời thay cho nhạc sĩ Phạm Tuyên. Tuy lời diễn giải rằng nhạc sĩ gom lời của hai đoạn 3 & 4 với nhau thành một, nhưng tôi thấy chưa thỏa đáng cho lắm. Có thể do tình hình đất nước ta trong thời kỳ chiến tranh, nhạc sĩ đã viết theo ý chỉ đạo của đường lối chính trị, chứ không theo nội dung thật của bài hát.
Kính thưa bác Phạm Tuyên, chúng cháu là những người yêu thích ca hát và biết bác qua nhiều ca khúc nổi tiếng trong sự nghiệp sáng tác của bác. Có một số bài hát tiếng Nga bác dịch cho thiếu nhi rất hay như “Nụ cười”, “Ở trường cô dạy em thế” được mọi người rất yêu thích.
Chỉ có một bài hát bác dịch đã lâu, đó là bài “ Dân ca Ucraina” lời Việt bác viết rất hay, được bọn cháu rất yêu thích từ nhỏ. Nhưng bây giờ có thời gian, cháu so sánh với bản gốc từ tiếng Ucraina, thì thấy nội dung bài hát nó không khớp. Lời bài hát này do nhà thơ- hoạ sĩ tài ba của Ucraina Taras Shepchenco (1814-1861) sáng tác vào những năm 1840. Ông rất yêu quê hương, yêu dòng sông Dnhep, ví dòng sông mênh mông như biển cả, tình cảm của nhà thơ dành cho sông Dnhep rất nhiều. Ông đã mua một khu đất tại Kanev, trên bờ sông Dnhep, sau khi ông mất, ông được chôn cất chính trên mảnh đất đó. Bài hát này sau này được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc, nhưng bản hay nhất mà bác sử dụng là của nhạc sĩ Dimytri Krirzanovski. Cháu có thể cung cấp nguyên bản tiếng Ucraina và bản dịch sang tiếng Nga của bài hát này, đồng thời cháu cũng cung cấp luôn bản dịch tiếng Nga bài thơ của chính tác giả khi sinh thời.
Điểm thứ nhất : Bác lấy tên bài hát “Dân ca Ucraina”, theo cháu như vậy không phù hợp. Bởi vì mỗi dân tộc trên thế giới đều có những bài hát dân ca riêng của dân tộc mình, ví dụ miền Bắc nước ta có dân ca quan họ, dân ca Thanh hoá, dân ca Phú thọ…miền Nam có dân ca Nam bộ…Nếu nói dân ca, trên đất Ucraina có thể có đến hàng trăm, ngàn bài dân ca như ở Việt nam mình. Đây là bài hát tương đối nổi tiếng, theo như người Nga nói rằng họ có thể dịch sang tiếng Nga một cách dễ dàng, nhưng khi hát lên thì nó không còn cái kỳ diệu, oai hùng của tiếng Ucraina. Chính vì thế, ở bất kỳ nơi nào trên đất Liên xô trước đây, nhiều đoàn văn công biểu diễn chỉ hoàn toàn bằng tiếng Ucraina. Bài này theo cháu có thể dịch là “Sông Đơ nhép mênh mông thét gào” hoặc đơn giản “Bài ca sông Đnhép”.
Điểm thứ hai : Nội dung bài bác viết tiếng Việt cháu thấy nó như phảng phất đây lời của bài hát “Làng tôi” của nhạc sĩ Văn Cao và bài “Quê em” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. Thực tế nội dung bản gốc không có như vậy. Là một người yêu ca nhạc từ nhỏ, cháu rất quý trọng bác, nhưng cháu cũng thấy áy náy vì chưa nói được điều này với bác. Có gì mạo muội, mong bác thông cảm cho cháu. Cuối cùng cháu xin chúc bác mạnh khỏe, sáng tác thêm nhiều bài hát hay cho nền âm nhạc Việt nam.
Kính thư
Nguyễn Văn Minh
Nguyễn Văn Minh
TP. Hồ Chí Minh 10.01.2009
Cựu sinh viên trường Đại học bách khoa Kiev, khoá 1980-1986
Tiếng Ucraina
РЕВЕ ТА СТОГНЕ ДНІПР ШИРОКИЙ
Рэвэ та стогнэ Днепр широкий,
Сердытый витэр завива, Додолу вербы гнэ высоки, Горами хвылю пидийма. |
Ревет и стонет Днепр широкий,
Сердитый ветер воет. И вербы клонятся высоки, И волны ветру вторят. |
И блидый мисяць на ту пору
Из хмары де-дк выглядав, Неначе човен в сыним мори, То вырынав, то потопав. |
И бледный месяц в небе темном,
По мрачным волнам плыл бездонным. Нырял и падал, погружался, И снова появлялся. |
Ще трэти пивни нэ спивалы,
Нихто нидэ нэ гомонив Сычи в гаю перекликалысь Та ясен раз у раз скрыпив. |
И третьи петухи не пели,
И было тихо в поле. Лишь ясени слегка скрипели, Сычи просили воли. |
DÂN CA UCRAINA
Đồng xanh bát ngát mênh mông U-cơ-ren,
Dòng sông lướt trôi trong xanh êm đềm.
Bạch dương tươi tốt, lá xanh cành vươn bên bờ,
Là nơi cố hương thân yêu mong chờ.
Giặc kia hung ác lấn xâm nơi quê hương,
Đồng xanh mến yêu biến thành chiến trường.
Làng quê yêu dấu tan hoang vì quân hung bạo,
Bạch dương xác xơ lá rụng tiêu điều.
Luyện trong gian khó, chúng ta bao thanh niên
Vượt qua khó khăn gian nguy không sờn.
Dù ta có chết quyết không chịu thân nô lệ,
Tự do tiến lên vinh quang muôn đời.
Dòng sông lướt trôi trong xanh êm đềm.
Bạch dương tươi tốt, lá xanh cành vươn bên bờ,
Là nơi cố hương thân yêu mong chờ.
Giặc kia hung ác lấn xâm nơi quê hương,
Đồng xanh mến yêu biến thành chiến trường.
Làng quê yêu dấu tan hoang vì quân hung bạo,
Bạch dương xác xơ lá rụng tiêu điều.
Luyện trong gian khó, chúng ta bao thanh niên
Vượt qua khó khăn gian nguy không sờn.
Dù ta có chết quyết không chịu thân nô lệ,
Tự do tiến lên vinh quang muôn đời.
Dòng Đnhiép mênh mang gào rền rĩ
Gió giận dữ chồm lên hàng liễu rủ
Rồi cuộn tung những đợt sóng cồn
Đến chân trời xám ngắt mù sương
Trăng mờ ảo luồn mây u ám
Thoắt ló mặt, thoắt ẩn mình như trốn
Tựa lá thuyền con giữa biển lênh đênh
Lúc chao mình, lúc cưỡi sóng trườn lên
Hết eo óc gà thôi gáy sáng
Chỉ còn nghe trong đêm ắng lặng
Tiếng cây rừng kèn kẹt canh khuya
Tiếng con chim đập cánh giữa sương mờ.
Có nhiều người đã "thắc mắc" với nhạc sỹ Phạm Tuyên, vì bản dịch của ông không thấy sát với nguyên bản. Ví dụ như ý kiến sau đây:
"Nội dung bài bác viết tiếng Việt cháu thấy nó như phảng phất đây lời của bài hát “ Làng tôi” của nhạc sĩ Văn Cao và bài “ Quê em” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. Thực tế nội dung bản gốc không có như vậy"
Nguồn: http://vn.360plus.yahoo.com/minhhankiev-mi...=716&fid=-1
Xin phép có vài lời nói thêm về vấn đề này:
1. Lúc dịch bài hát này ra tiếng Việt, nhạc sỹ Phạm Tuyên có phần chắc là biết tiếng Pháp (vì theo học trường Tây từ nhỏ) và biết tiếng Trung (vì vốn gia thế Nho học và thời điểm đó đang công tác tại Khu Học Xá TW). Còn chưa ai dám chắc là lúc đó ông đã sở hữu tốt tiếng Nga, chứ chưa nói gì tới một nhà thơ viết bằng tiếng Ucraina.
2. Bài "dân ca" này rõ ràng là truyền tới ông, tại Khu Học Xá TW, tất nhiên là qua con đường phổ biến của dòng âm nhạc cách mạng Trung quốc.
Lời bài hát này bằng tiếng Trung "在乌克兰辽阔的原野上" như sau:
在乌克兰辽阔的原野上，
在那清清的小河旁，
长着两棵美丽的白杨，
这是我们亲爱的故乡。
彼得留拉凶恶的匪帮，
来到我们的家乡，
乌克兰原野已变成战场，
白杨树叶飘落地上。
年老的父亲忍住了悲伤，
他把儿子送上战场，
宁死不做奴隶和牛羊，
要和敌人血战一场。
我们都是战斗的青年，
我们不怕任何困难，
伟大的列宁指引我们前进，
我们走向自由光明。
3. Qua bản tiếng Trung này, ta thấy Phạm Tuyên đã dịch rất sát lời 1 và lời 2. Còn lời 3 và lời 4, ông rút lại làm một lời 3 cho bản tiếng Việt.
Gió giận dữ chồm lên hàng liễu rủ
Rồi cuộn tung những đợt sóng cồn
Đến chân trời xám ngắt mù sương
Trăng mờ ảo luồn mây u ám
Thoắt ló mặt, thoắt ẩn mình như trốn
Tựa lá thuyền con giữa biển lênh đênh
Lúc chao mình, lúc cưỡi sóng trườn lên
Hết eo óc gà thôi gáy sáng
Chỉ còn nghe trong đêm ắng lặng
Tiếng cây rừng kèn kẹt canh khuya
Tiếng con chim đập cánh giữa sương mờ.
Có nhiều người đã "thắc mắc" với nhạc sỹ Phạm Tuyên, vì bản dịch của ông không thấy sát với nguyên bản. Ví dụ như ý kiến sau đây:
"Nội dung bài bác viết tiếng Việt cháu thấy nó như phảng phất đây lời của bài hát “ Làng tôi” của nhạc sĩ Văn Cao và bài “ Quê em” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. Thực tế nội dung bản gốc không có như vậy"
Nguồn: http://vn.360plus.yahoo.com/minhhankiev-mi...=716&fid=-1
Xin phép có vài lời nói thêm về vấn đề này:
1. Lúc dịch bài hát này ra tiếng Việt, nhạc sỹ Phạm Tuyên có phần chắc là biết tiếng Pháp (vì theo học trường Tây từ nhỏ) và biết tiếng Trung (vì vốn gia thế Nho học và thời điểm đó đang công tác tại Khu Học Xá TW). Còn chưa ai dám chắc là lúc đó ông đã sở hữu tốt tiếng Nga, chứ chưa nói gì tới một nhà thơ viết bằng tiếng Ucraina.
2. Bài "dân ca" này rõ ràng là truyền tới ông, tại Khu Học Xá TW, tất nhiên là qua con đường phổ biến của dòng âm nhạc cách mạng Trung quốc.
Lời bài hát này bằng tiếng Trung "在乌克兰辽阔的原野上" như sau:
在乌克兰辽阔的原野上，
在那清清的小河旁，
长着两棵美丽的白杨，
这是我们亲爱的故乡。
彼得留拉凶恶的匪帮，
来到我们的家乡，
乌克兰原野已变成战场，
白杨树叶飘落地上。
年老的父亲忍住了悲伤，
他把儿子送上战场，
宁死不做奴隶和牛羊，
要和敌人血战一场。
我们都是战斗的青年，
我们不怕任何困难，
伟大的列宁指引我们前进，
我们走向自由光明。
3. Qua bản tiếng Trung này, ta thấy Phạm Tuyên đã dịch rất sát lời 1 và lời 2. Còn lời 3 và lời 4, ông rút lại làm một lời 3 cho bản tiếng Việt.
